Koçluk sistemi sadece ülkemizde değil, dünyada da yeni gelişen bir hizmet alanı haline gelmiştir. Kişisel gelişim sektöründe sistemli ve yeterli bir denetimin şu an için oluşmamasından dolayı koçluk almak isteyen kişilerin “koç” seçimleri de hatalı olabilmektedir. Koçluk seçiminde genellikle yapılan hatalardan birisi, kişisel ilişkilere göre seçimlerin yapılmasıdır. Koçluk oldukça yetkinlik gerektiren bir hizmettir; ancak standart prosedürlerinin gelişmemesinden dolayı kişisel özelliklere çok fazla sırtını dayamış durumdadır. Ancak koç seçiminde bilinmesi gereken daha önemli hususlar vardır ve bunlar şu şekilde özetlenebilir:
- Koçluk hizmeti veren kişinin eğitim geçmişi nedir? Koç, bu uzmanlık bilgisini hangi süreçlerden geçerek kazanmıştır.
- Koçun deneyimi ne kadardır? Bu alanda ne kadar süreyle çalışmıştır?
- Koçun uzmanlaştığı alan nedir? Örneğin eğitim, iş, spor ve sağlık.
- Koçun kişisel özellikleri nelerdir? Koçun davranışlarıyla söylemleri arasındaki tutarlılık düzeyi nedir? Göze batan bağımlılıkları var mıdır? Kendi kör noktalarının farkında mıdır? Değişime ne düzeyde açıktır? Katı inanç kalıpları ve paradigmaları var mıdır?
- Koçluk almak isteyen kişiler, eğer mümkünse koçtan hizmet alan diğer kişilerden bilgi alabilir. Onların görüşlerini de, seçim sürecinde dikkat alabilir.
- Son alarak, koçluk almak isteyen kişiler belirli kriterleri de kendisinde aramak durumundadır. Kişi, koçundan bir sağaltım beklememelidir. Koçluk sisteminin çözüm yarattığı alanlar kısaca şu şekildedir: Basit kaygılarla başa çıkma, stres yönetimi, performans yönetimi, ilişki sorunları, öfke ve üzüntüyle başa çıkma, kilo verme-alma, basit depresyon, fobiler ve bağımlılıklar ile başa çıkma, karar verme, kişisel gelişim ve motivasyon yönetimi. Bu alanların dışında, ağır depresyon, bunalım, intihar düşüncesi gibi sağlıksal problemlerin çözümünde mutlaka o alandaki bir uzmanla görüşülmelidir; eğer gerekiyorsa, buna ek olarak bir koçluk hizmeti alınmalıdır. Son olarak kişi, sadece kendisiyle ilgili sorunların çözümünde koçluk talep etmelidir.
Bu kriterler, ideal bir koçta olması gereken özellikler olsa da, koçluk almak isteyen kişiler için asıl kriter, koçla yakaladığı uyum, samimiyet ve güven ilişkisi ile kendisini sorunlarıyla başa çıkmasında yetkin hale getirmesidir. Bunlar en öncelikli kriterlerdir. Bunu yakalayan bireyler için yukarıda belirtilen özelliklerde bir parça esneklik gösterilebilir.
Koçluk sürecinde iki önemli aşama vardır. Birincisi koçluk başlangıç aşaması (öngörüşme ve ilk görüşmeyi ifade eder.) İkincisi ise “genel koçluk süreci”dir. Uygulamada ise koçluk sürecinin bu iki aşamasında farklı kriterlerinin öne çıktığı söylenebilir. Örneğin başlangıç sürecinde kişinin koçuna güven duyması etkili olabilirken, devamında, koçun deneyim ve yetenekleri ön plana çıkabilmektedir.
Tüm bu belirtilen kriterler, genellikle yüksek maliyetlerle alınan bu hizmetin, koçluk alan kişi açısından bir mağduriyete yol açmamasında belirleyici rol oynayacaktır. Ne olursa olsun aslında koçluk süreci kişinin kendisiyle başlar. Kişinin kendi kendisine yönelik farkındalığı ve ne zaman dışarıdan bir yardıma başvuracağını anlaması, koçluk sürecinin öznel bir deneyim olduğunun kanıtı gibidir.
* Bu yazı, Tayfun Topaloğlu tarafından koçluk hizmetinde farkındalık sağlamak amacıyla hazırlanmıştır.